ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ

Το τρίτο πρόσωπο της Τριάδας. Επειδή στη γλώσσα μας χρησιμοποιούμε το άρθρο "το" όταν αναφερόμαστε στο Αγιο Πνεύμα, μένουμε πολλές φορές με την εντύπωση πως το Αγιο Πνεύμα είναι ένα αντικείμενο χωρίς προσωπικότητα. Αυτό, είναι ένα τεράστιο λάθος. Το Αγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, είναι ευαίσθητος και μπορεί κανείς να τον λυπήσει. Είναι εδώ στη γη για να καθοδηγεί τους Χριστιανούς στη ζωή αυτή με τη Θεϊκή σοφία, και να τους γεμίζει με την ίδια δύναμη που είχε και ο Ιησούς για να εκπληρώσουν το έργο που ο Ιησούς ανέθεσε στην εκκλησία Του. Αυτός, το Αγιο Πνεύμα εστιάζει σε κάποιον άλλο και όχι στον εαυτό Του. Όπως τα μάτια του σώματός μας μέσα από τα οποία βλέπουμε τα φυσικά πράγματα, σπάνια το Αγιο Πνεύμα εστιάζει στον εαυτό Του αλλά περισσότερο μας δείχνει τον Χριστό - Αυτόν, μέσα από τον οποίο όλη η ζωή φαίνεται κάτω από ένα καινούριο φως.


Στην Αγία Γραφή δηλώνεται ξεκάθαρα πως ο τρισυπόστατος Τριαδικός Θεός ενεργεί σαν μια οντότητα. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε αυτό τον τρόπο που ενεργεί η Αγία Τριάδα (Πατέρας, Υιός, Αγιο Πνεύμα), αν φανταζόμασταν τον Πατέρα ως τον γενικό διευθυντή, τον Υιό ως τον αρχιτέκτονα και το Αγιο Πνεύμα ως τον εργολάβο.
Ακόμη οι Πατέρες της Εκκλησίας, μας δίνουν ένα υπέροχο παράδειγμα για να κατανοήσουμε, όσο το δυνατόν, το μυστήριο της Αγίας Τριάδος. Και Λένε: Όπως είναι ο ήλιος ένα πράγμα αλλά αποτελείτε απο τη φωτιά, το φώς και τις ακτίνες. Έτσι παρομοιάζουν την Αγία Τριάδα με τον ήλιο, όχι οτι έτσι ακριβώς είναι, αλλά για να κατανοήσουμε εμείς με το πεπερασμένο μυαλό μας. Ο Πατέρας φωτιά, ο Υιός φώς και το Άγιο Πνεύμα οι ακτίνες.
Σε όλη τη διακονία Του επάνω στη γη ο Ιησούς βασιζόταν απόλυτα στο Αγιο Πνεύμα. Πριν το Αγιο Πνεύμα έρθει επάνω Του στον Ιορδάνη ποταμό, ποτέ δεν κήρυξε ή δεν έκανε κάποιο θαύμα. Μετά την βάπτισή Του, ότι έκανε ήταν με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Όταν έφτασε ο χρόνος να αφήσει τους μαθητές Του, υποσχέθηκε πως από τον ουρανό θα τους έστελνε το Αγιο Πνεύμα, για να είναι ο Παράκλητος, ο βοηθός τους που θα τους προμηθεύει ότι χρειάζονται για τις πνευματικές τους ανάγκες. Αυτή η υπόσχεση εκπληρώθηκε την ημέρα της Πεντηκοστής όταν όλοι βαπτίσθηκαν με το Αγιο Πνεύμα.

Το βάπτισμα με το Αγιο Πνεύμα, είναι ένα υπερφυσικό γέμισμα με δύναμη από τον Θεό για να είναι αποτελεσματικοί οι Χριστιανοί στο έργο που ο Χριστός τους έχει αναθέσει.
Απόδειξη του βαπτίσματος με το Αγιο Πνεύμα είναι η γλωσσολαλιά, ("Το στόμα μιλΑει από το περίσσεμα της καρδιάς" Ματθ. 12:34) δηλαδή το να μιλάει κανείς σε μια γλώσσα που δεν την έμαθε ποτέ αλλά το Αγιο Πνεύμα του τη δίνει και βοηθάει τον Χριστιανό να χτίσει την δική του προσωπική πνευματική ζωή, με απ' ευθείας και συνεχόμενη επικοινωνία με τον Θεό. Είναι η πόρτα για μια ζωή όπου και τα χαρίσματα αλλά και ο καρπός του Αγίου Πνεύματος θα πρέπει να είναι φανερά. Στην εκκλησία της Καινής Διαθήκης αυτό το γεγονός το θεωρούσαν εντελώς φυσιολογικό και ίσχυε για όλους τους πιστούς.
Μετά το βάπτισμα με το Αγιο Πνεύμα, ο βασικός σκοπός της "γλωσσολαλιάς" είναι για προσωπική επικοινωνία με το Θεό, λατρεία και προσευχή. Ο Χριστιανός δεν καταλαβαίνει με το μυαλό του αυτά που λέει, αλλά το πνεύμα του έχει μια διαρκή επικοινωνία με τον Θεό και με αυτό τον τρόπο οικοδομεί τον εαυτό του.
Η πλήρης έκχυση του Αγίου Πνεύματος, πάντοτε προκαλεί μια ποικιλία από υπερφυσικές εκδηλώσεις. Μέσα από αυτές οι Χριστιανοί αποκτούν την ικανότητα να υπηρετούν ο ένας τον άλλο, σε πολύ υψηλότερο επίπεδο από αυτό που θα μπορούσε η φυσική ικανότητα ή η μόρφωση να προσφέρει.
Το Άγιο Πνεύμα "εκπορεύεται αϊδίως^[3] εκ του Πατρός"^[4], και αποστέλλεται από τον Υιό, κατά την Θεία οικονομία, εν χρόνω στον κόσμο, τελειώνοντας το έργο της απολυτρώσεως, όπως ρητά αναφέρεται στο Ιωάν. 15:26^[5]. Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία, μόνο "ο Πατήρ αιτία εστί...του Πνεύματος"^[6], και όχι και ο Υιός, όπως δογμάτισαν οι Ρωμαιοκαθολικοί με το Φιλιόκβε. "Είνε προφανές, ότι το δι' Υιού οι Πατέρες ...δεν δύνανται να εννοώσιν, ως εννοούσιν αυτό οι Λατίνοι"^[7].
Το Άγιο Πνεύμα έχει την αιτιατή αρχή του στον Πατέρα, με διαφορετικό τρόπο απ' ό,τι ο Υιός. Έτσι ο Υιός γεννάται προαιωνίως, ενώ το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται προαιωνίως εκ του Πατρός, τα οποία αποτελούν και τα λεγόμενα Υποστατικά Ιδιώματα τους, δηλ. οι μή κοινές ιδιότητες που έχουν οι υποστάσεις της Τριάδας. Έτσι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται εκ του Υιού εκφαντορικώς, ως ενέργεια, αλλά δια του Πατρός υπαρκτικώς^[8], δηλαδή φυσικώς. Είναι χαρακτηριστικό δε πως υπό το πρίσμα της Αυγουστίνιας θεολογίας, το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται υπαρκτικώς και από τον Υιό, καταργώντας τις ακοίνωτητες ιδιότητες της Αγίας Τριάδος, παρότι ο Γρηγόριος Νύσσης, αλλά και ο πνευματικός Πατήρ του Αυγουστίνου, Αμβρόσιος Μεδιολάνων διαφωνούν αναφέροντας πως το Άγιο Πνεύμα «εν τω μήτε μονογενώς εκ του Πατρός αποστήναι, και εν τω δι αυτού πεφηνέναι»^[9], ενώ ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει, πως η διάκρισις των ιδιαζόντων (ακοινωνήτων) σημείων είναι ασύγχητος^[10].
Γι'αυτό και ο ρόλος του Υιού στην ύπαρξη του Αγίου Πνεύματος δεν είναι σχέση αιτίας, αλλά συγκατάθεσης. Ο Γρηγόριος Νύσσης διευκρινίζει αυτή τη σχεση, με την εξής διάκριση «Η διαφορά Υιού και Πνεύματος ως προς την εμφάνιση στην ύπαρξη, στην έλευση, στην ύπαρξη αυτών των δύο, είναι ότι ο μεν Υιός προέρχεται προσεχώς (ήτις άμεσα) εκ του Πατρός, εκ του αιτίου, το δε Πνεύμα προέρχεται δι’ Εκείνου που προέρχεται προσεχώς, δηλαδή δια του Υιού». Έτσι τονίζει ότι «κατά αυτόν τον τρόπο, η μεσιτεία, η μεσολάβηση του Υιού στη θεία ζωή, στη θεία ύπαρξη διαφυλάττει την ιδιότητά Του ως Μονογενούς». Για να παραμείνει ο Υιός ως ο Μονογενής, πρέπει να Του αναγνωρίστεί το «προσεχώς», διότι αλλιώς θα είχαμε δύο Υιούς κατά κάποιο τρόπο. Ενώ δηλαδή η φυσική, η ουσιώδης σχέση του Πνεύματος προς τον Πατέρα δεν καταργείται, διότι στον Υιό υπάρχει όλη η θεία φύση και συνεπώς, ως προς τη φύση, κοινωνεί με τον Πατέρα και το Πνεύμα, έρχεται στην ύπαρξη δια της μεσολαβήσεως του Υιού. Αυτό δεν έχει σχέση με το Filioque στο επίπεδο της αϊδίου υπάρξεως του Θεού, γιατί τόσο ο Υιός όσο και το Πνεύμα δεν είναι αίτια. Δηλαδή, ενώ ο Υιός μπορεί κατά κάποιο τρόπο να μεσολαβεί στο να έρθει στην ύπαρξη το Άγιο Πνεύμα, αυτό δεν κάνει τον Υιό αίτιο του Πνεύματος, καθώς Το αίτιο παραμένει μόνο ο Πατήρ. Η διευκρίνιση αυτή, διατηρεί την αρχή, τη βασική Χριστιανική πίστη, ότι μόνο ο Πατήρ είναι ο αίτιος και ότι ο Υιός με κανένα τρόπο δεν μπορεί να νοηθεί ως συναίτιος της υπάρξεως του Πνεύματος.

Αγιογραφικά εδάφια περί του Αγίου Πνεύματος

Στη συνέχεια, παρατίθενται μερικά χωρία που δείκνύουν το Άγιο Πνεύμα ως πρόσωπο:

«Ο δε Παράκλητος, το Πνεύμα το ΄Αγιον ό πέμψει ο Πατήρ εν τω ονόματί μου, Εκείνος υμάς διδάξει πάντα και υπομνήσει υμάς πάντα ά είπον υμίν».^[11]

«Όταν δε έλθη Εκείνος, το Πνεύμα τής αληθείας, οδηγήσει υμάς εις πάσαν την αλήθειαν. Ου γαρ λαλήσει αφ' εαυτού, αλλ’ όσα αν ακούση λαλήσει και τα ερχόμενα αναγγελεί υμίν. Εκείνος εμέ δοξάσει, ότι εκ τού εμού λήψεται και αναγγελεί υμίν».^[12]

«Είπεν δε το Πνεύμα τω Φιλίππω: πρόσελθε και κολλήθητι τω άρματι τούτω».^[13]

«Ήσαν δε εν Αντιοχεία κατά την ούσαν εκκλησίαν προφήται και διδάσκαλοι ό τε Βαρναβάς και Συμεών ο καλούμενος Νίγερ και Λούκιος ο Κυρηναίος, Μαναήν τε Ηρώδου τού τετράρχου σύντροφος, και Σαύλος. Λειτουργούντων δε αυτών τω Κυρίω και νηστευόντων, είπεν το Πνεύμα το Άγιον: "Αφορίσατε δή μοι τον Βαρναβάν και Σαύλον εις το έργον ό προσκέκλημαι αυτούς". Τότε νηστεύσαντες, και προσευξάμενοι και επιθέντες τας χείρας αυτοίς απέλυσαν».^[14]

«Έδοξεν γαρ τω Αγίω Πνεύματι και ημίν, μηδέν πλέον επιτίθεσθαι υμίν βάρος, πλην τών επαναγκές τούτων».^[15]

«Ωσαύτως δε και το Πνεύμα συναντιλαμβάνεται ταις ασθενείαις ημών, το γαρ τι προσευξόμεθα καθό δει ουκ οίδαμεν, αλλ’ αυτό το Πνεύμα υπερεντυγχάνει υπέρ ημών στεναγμοίς αλαλήτοις. Ο δε ερευνών τας καρδίας, οίδεν τι το φρόνημα του Πνεύματος, ότι κατά Θεόν εντυγχάνει υπέρ αγίων».^[16]

«Ημίν δε ο Θεός απεκάλυψεν δια του Πνεύματος Αυτού, το γαρ Πνεύμα πάντα ερευνά και τα βάθη του Θεού. Τις γαρ οίδεν ανθρώπων τα τού ανθρώπου ει μη το πνεύμα του ανθρώπου το εν αυτώ; Ούτως και τα τού Θεού, ουδείς οίδεν ει μη το Πνεύμα τού Θεού».^[17]

«Πάντα δε ταύτα ενεργεί το εν και το αυτό Πνεύμα, διαιρούν ιδία εκάστω καθώς βούλεται».^[18]

«Και μη λυπείτε το Πνεύμα το Άγιον του Θεού, εν ω εσφραγίσθητε εις ημέραν απολυτρώσεως».^[19]