«Φαρισαίου φύγωμεν ὑψηγορίαν, καὶ Τελώνου μάθωμεν, τὸ ταπεινὸν ἐν στεναγμοῖς».
|
Α
|
υτό είναι το κυριότερο μήνυμα της περιόδου που ανοίγει
μπροστά μας, της ιεράς περιόδου του Τριωδίου. Της αγίας και μεγάλης
Τεσσαρακοστής. Περίοδος κατανυκτική, γεμάτη από ύμνους οι οποίοι συντελούν στην
στροφή του ανθρώπου προς τον εσωτερικό του κόσμο, τον «έσω άνθρωπο» (ψυχή). Η
στροφή αυτή μας βοηθά κάθε στιγμή και ώρα να δούμε ποια είναι η πνευματική μας
κατάσταση, ποια είναι η συνείδησή μας, ποιος είναι ο ρόλος μας ως ανθρώπων και
ποια η αποστολή μας μέσα στην κοινωνία που ζούμε. Δύο άνθρωποι της εποχής
εκείνης, λοιπόν, είναι και οι αναφερόμενοι στην πρώτη Κυριακή του Τριωδίου και
οι οποίοι μας δείχνουν καθαρά ποιοι είμαστε και πως βαδίζουμε, πως πρέπει να
είμαστε έναντι Θεού και ανθρώπων. Φαρισαίος ο πρώτος, γεμάτος εγωϊσμό και
υποκρισία, θυμίζει εμάς σήμερα τους περισσότερους που έχουμε την ψυχή μας
πλήρης εγωϊσμού και υπερηφανείας. Στεκόμαστε στο παραμικρό που θα μας πουν οι
άλλοι να γίνουμε θηρία ανήμερα να κατασπαράξουμε με λόγο και πράξη αυτόν ή
αυτούς που μας είπαν κάτι. Δεν δεχόμαστε υποδείξεις από κανέναν, διότι είμαστε
"ανώτεροι" από όλους, έχουμε την παντογνωσία στο μυαλό μας και
είμαστε καλυμμένοι από όλους και όλα. Από την άλλη, ωστόσο, έχουμε τον Τελώνη
έναν άνθρωπο ταπεινό μέσα από τους στεναγμούς τους οποίους προκαλεί η αμαρτία,
διότι η αμαρτία γεννά τις τύψεις και αυτές βασανίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη όταν
αυτή ξεφεύγει από τον ίσιο δρόμο του Θεού. Ο Τελώνης στην εποχή μας θα ήταν σήμερα
για εμάς ο ανόητος, ο πιστός χριστιανός που τρέχει στην Εκκλησία για να σωθεί,
για να μετανοήσει, και εμείς από πίσω του τον λοιδορούμε, τον κοροϊδεύουμε, τον
εμπαίζουμε για κάτι που κάνει σωστό, αλλά εμείς λόγω του εγωϊσμού και της
εγωκεντρικότητας που μας διακατέχουν αμφότερα δεν θέλουμε να δεχθούμε την
πραγματικότητα, όπως εκείνος ο Φαρισαίος, αλλά διαστρεβλώνουμε την πίστη, την
αγάπη του Χριστού, την ερμηνεία της διδασκαλίας του Ευαγγελίου κατά την δική
μας άποψη και κατά το δικό μας συμφέρον. Βλέπουμε, λοιπόν, πόσο κοντά είναι η
εποχή μας στην εποχή που υπήρξαν και αυτοί οι δύο άνθρωποι. Βλέπουμε πως δεν
διαφέρουν καθόλου από εμάς σήμερα διότι κι εμείς πάσχουμε στην κυριολεξία οι
περισσότεροι από εγωϊσμό και υπερηφάνεια, υποκρισία και κόμπλεξ ανωτερότητας
και αυτοί οι ελάχιστοι που απομένουν στην πραγματική πίστη και στην ακεραιότητα
της διδασκαλίας του Ευαγγελίου, γίνονται έρμαια χλεύης και κατακραυγής από τους
υπόλοιπους, χωρίς βέβαια εδώ να μιλάμε για την αίρεση του ευσεβισμού στην οποία
πολλοί έχουν πέσει και δεν θέλουν να βγουν από αυτή, διότι άλλο ευσεβισμός και
άλλο ευσέβεια/ευ-λάβεια (φόβος/αγάπη Θεού). Ας συνειδητοποιήσουμε την
πραγματικότητα του καιρού μας, να ανοίξουμε τα μάτια μας στα λόγια του Κυρίου,
να βρούμε την αλήθεια όπως αυτή εκφράζεται αναλλοίωτη μέσα στο αναστάσιμο
μήνυμα του Ευαγγελίου εδώ και πάνω από 2000 χρόνια[1],
και να ταπεινώσουμε τον εαυτό μας ενώπιον του Θεού, διότι είναι ο μόνος δρόμος
αυτός της ταπεινώσεως και της μετάνοιας που οδηγεί στην Βασιλεία των Ουρανών,
που οδηγεί στην Αγάπη του Θεού, όπως ακριβώς το διαβεβαιώνει στην παραβολή του
Τελώνου και Φαρισαίου, ο Ιησούς Χριστός: «λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος
(ο ταπεινωθείς και μετανοών Τελώνης) εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος·
(Φαρισαίος), ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται»[2].
Ως εκ τούτου, τώρα
είμαστε άτομα (όντας αμαρτωλοί, και συνεπώς μακράν του Θεού), γιατί το άτομο
διασπά και διασπάται, εξού και ατομική βόμβα... Γι' αυτό, μέσα στην Εκκλησία,
μέσω των αγίων Μυστηρίων όπου λαμβάνουμε την δωρεά της θείας Χάριτος αλλά και μέσω
της προσωπικής μας άσκησης (προσευχή-νηστεία-μετάνοια), καλούμαστε να γίνουμε
πρόσωπα με σκοπό να επι-κοινωνήσουμε με τον προσωπικό Θεό, διότι, το κατ' εξοχήν
Πρόσωπο είναι ο Χριστός, «Ο ΩΝ»[3],
Αυτός που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Πρόσωπο είναι αυτό που κοινωνεί και
επικοινωνεί με ένα άλλο πρόσωπο, αλλιώς δεν είναι πρόσωπο αλλά άτομο (εγωϊστικά
κλεισμένο στον εαυτόν του), επομένως, τότε μόνο φθάνουμε με την Χάρη του Θεού
να γίνουμε "όντως πρόσωπα" κοινωνόντας και βιώνοντας οντολογικά
(υπαρξιακά) τον όντως Θεό, με την αγάπη προς Αυτόν («εξ όλης της ψυχής...»)
πρωτίστως αλλά και προς τον πλησίον. Όταν μιλάμε, λοιπόν, για την χαρά του
Χριστού στην Ορθοδοξία αλλά και σε όλη την ιερά Παράδοση, έτσι όπως την βίωσαν
οι άγιοι, μιλάμε όχι μόνο για την χαρά αλλά και την ειρήνη του Χριστού… αυτή
είναι μία πνευματική κατάσταση και όχι ψυχολογική. Όταν αναστήθηκε ο Χριστός και εμφανίστηκε
στους αγίους μαθητές Του και στις Μυροφόρες, τους χαιρέτησε με την λέξη «Χαίρετε»! Και αργότερα, όταν
εμφανίστηκε στους αποστόλους, οι πρώτες Του λέξεις ήταν «Ειρήνη υμίν»! «Έχω
αναστηθεί, είμαι ζωντανός, είμαι μαζί σας, και άρα τίποτε – ούτε θάνατος, ούτε
διωγμός – μπορεί πια να μας χωρίσει ή να σας στερήσει την αιώνια ζωή, τη νίκη
του Θεού». Και αφού τους έπεισε ότι αναστήθηκε σωματικά, αφού τους ξανάδωσε την
χαμένη τους ειρήνη και μια ακλόνητη βεβαιότητα πίστεως, ο Χριστός πρόφερε λόγια
που ίσως στην εποχή μας να ηχούν απειλητικά και τρομακτικά για πολλούς. «Καθώς
απέσταλκέ με ο Πατήρ, και εγώ πέμπω υμάς». Είχαν ήδη γευθεί την αιώνια ζωή οι
άγιοι Απόστολοι, τώρα ήταν «καταδικασμένοι» να περιμένουν ένα σκληρό θάνατο στα
χέρια των εχθρών του Χριστού. Αλλά η πίστη μας,
η πίστη στον Χριστό, στον Σαρκωμένο Θεό, η πίστη στον Εσταυρωμένο και Αναστάντα
Κύριο, η πίστη που έφερε την άσβεστη αγάπη στον κόσμο, θριάμβευσε. «Η πίστις
ημών η νικήσασα τον κόσμον»[4],
λένε οι άγιοι Απόστολοι. Χρειάζεται, λοιπόν, αυταπάρνηση, χρειάζεται
άσκηση… τα οποία είναι τα εχέγγυα για την πνευματική καλλιέργεια στην
πνευματική ζωή. Διότι απουσία πνευματικού αγώνος, ισούται με πνευματικό θάνατο. Αλλ’ όμως, «εν τω Χριστώ πάντες ζωοποιηθήσονται»,
αφού Εκείνος είναι η «ανάστασις και η ζωή» και όποιος πιστεύει σ’ Αυτόν «καν
αποθάνη, ζήσεται»[5]. Εγώ σας δίνω την Ειρήνη την δική Μου τους είπε ο Χριστός, σας δίνω την Χαρά
μου που είναι μία ανώτερη κατάσταση, είναι κατάσταση πνευματική και ζώσα
εμπειρία Θεού όπου την ζούν, την βιώνουν οι άγιοι άνθρωποι από αυτήν ακόμη την
ζωή, βιώνουν υπαρξιακά αυτή την θεογνωσία ως πρόγευση της χαράς του Παραδείσου,
ως πρόγευση της ανεκλάλητης χαράς του Χριστού, όπου τίποτα και κανένας (ούτε
θλίψη, ούτε διωγμός) δεν μπορεί να τους την αφαιρέσει, όπως χαρακτηριστικά
λέγει ο μέγας Παύλος. Αυτή η χαρά, είναι η χαρά της Αναστάσεως του Χριστού και
της νίκης Του επί του θανάτου. Καλό είναι να υπάρχουμε…! Αλλά να ζούμε είναι
άλλο πράγμα! Ο Χριστός χαρίζει στον άνθρωπο την αιώνια ζωή και την θεία Του
μακαριότητα. Γι’ αυτό, πολύ εύστοχα τονίζει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης: «Η εκζήτησις του θελήματος του Θεού είναι το σπουδαιότερον έργον της ζωής
ημών, διότι «οδεύοντες την οδόν» του θελήματος του θεού γινόμεθα μέτοχοι της
αιωνίου θείας ζωής». Επομένως, δεν είναι το θέμα τι θα γίνει ο άνθρωπος στην
ζωή του, αλλά το πρώτιστο ζητούμενο είναι ο άνθρωπος ν’ αγαπήσει τον Θεό. Εάν ο
άνθρωπος αγαπήσει τον Θεό πραγματικά, τότε πλέον, κινείται βάση της αγάπης Του.
Δεν κινείται εκ των προτέρων με προδιαγεγραμμένα σχέδια, αλλά η αγάπη καθορίζει
την υπόλοιπη ζωή μας. Ο άνθρωπος, λοιπόν, ελεύθερα λόγω της αγάπης του προς τον
Θεό τηρεί το άγιο θέλημά Του το οποίο είναι χαρά και ζωή αιώνιος[6].
Να αξιωθούμε, επίσης, να ακούσουμε την ημέρα της
Αναστάσεως να κράζει ο θεόγλωσσος υμνωδός άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, λέγοντας:
«Καθαρθώμεν τας αισθήσεις και οψόμεθα τω απροσίτω φωτί της Αναστάσεως, Χριστόν
εξαστράπτοντα και χαίρετε φάσκοντα τρανώς ακουσόμεθα, επινίκιον άδοντες»[7]. Μας
φωνάζει, λοιπόν, ο ιερός υμνωδός να καθαρίσουμε τις αισθήσεις μας για να
μπορέσουμε να δούμε τον Χριστό τον αναστημένο από τον τάφο. Να καθαρίσουμε τις
αισθήσεις μας γιατί είναι ακάθαρτες, βρώμικες, επειδή τις μεταχειριζόμαστε για
σαρκικά και υλικά πράγματα. Και πώς άραγε καθαρίζονται οι αισθήσεις; Η δύναμη του
Αναστάντος Χριστού, η θεία Χάρις Του είναι εκείνη που διά του θείου φωτός Του
καθαρίζει και αγιάζει τα πνευματικά μας αισθητήρια. Άμα καθαρισθεί η καρδιά και
η διάνοιά μας με την πνευματική τροφή και με την Χάρη του αγίου Πνεύματος, θα
καθαρισθούν και οι αισθήσεις μας και θα γίνουν από σαρκικές, πνευματικές. Ο
υμνωδός το λέει αυτό διότι το διδάχθηκε από τον ίδιο τον Κύριο και Σωτήρα του,
που είπε στους Μακαρισμούς: «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν
όψονται»[8]. Και,
ότι αν καθαρίσουμε τις αισθήσεις μας, λέει, πως θα δούμε τον Χριστό
εξαστράπτοντα, δηλ. με αστραπή, όχι θαμπά, αλλά καθαρότατα, αστραφτερό από το
αζύγωτο φώς της Αναστάσεως, το απρόσιτο φώς της Αναστάσεως. Και όχι μονάχα θα
Τον δούμε τηλαυγώς, αλλά και θα Τον ακούσουμε κιόλας (γι’ αυτό πρέπει να είναι
καθαρές όλες οι ψυχοσωματικές μας αισθήσεις). Και η φωνή του Χριστού δεν θα
έρχεται από μακριά, να αμφιβάλλουμε αν τον ακούσαμε ή δεν τον ακούσαμε, αλλά
τρανώς, δυνατά. Ας καθαρίσουμε, λοιπόν, την διάνοιά μας από την θολούρα της
πολύπλοκης γνώσεως, γιατί αλλιώς δεν θα δούμε τον Χριστό «εξαστράπτοντα τω
απροσίτω φωτί της Αναστάσεως», και ούτε θα Τον ακούσουμε να λέει τρανώς το
«Χαίρετε». Μάτια να Τον δούμε και αυτιά να Τον ακούσουμε δεν μπορεί να μας
δώσει με κανένα τρόπο η κοσμική γνώση, η καινή απάτη, αλλά μονάχα η ευλογημένη
Πίστη στον Κύριο και Σωτήρα μας Ιησού Χριστό[9]. Χρειάζεται, λοιπόν, έμπρακτη πίστη. Γιατί, θεωρητικά
μόνο, «καί τά δαιμόνια πιστεύουσι καί φρίσσουσι»[10].
Ή έμπρακτη πίστη όμως είναι το χαρακτηριστικό των αληθινών χριστιανών: «κάγώ
δείξω σοι εκ τών έργων μου τήν πίστιν μου»[11].
Διότι, όπως το σώμα είναι νεκρό χωρίς την ψυχή, έτσι και η πίστη χωρίς τα έργα
είναι νεκρή, διατείνεται ο άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος. Συνελόντι ειπείν,
σκοπός μας είναι να αποκτήσουμε την Χάρη του Θεού, την αληθινή θεογνωσία που
είναι η θέωσή μας, η οποία δεν είναι εγκεφαλική αλλά υπαρξιακή (οντολογική),
είναι πνευματική κατάσταση του ανθρώπου, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά,
ώστε από άτομα να γίνουμε πρόσωπα· εν Χριστώ πρόσωπα.
Αυτή την χαρά και
την ειρήνη της Αναστάσεως του Χριστού αδελφοί μου εύχομαι και φέτος να ζήσουμε
υπαρξιακά εν τη καρδία μας, προετοιμαζόμενοι τώρα που αρχίζει το Τριώδιο με
πνευματικό αγώνα και άσκηση (προσευχή-νηστεία-μετάνοια), ώστε με την Χάρη του
Θεού να φθάσουμε – με ταπείνωση και τις άλλες ευαγγελικές αρετές, στην ανώτερη
όλων, την Αγάπη, – σε αυτό το μεγάλο Γεγονός, στο μέγα Μυστήριο της Πίστης μας·
την Ανάσταση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, όπου συ-σταυρούμενοι κι εμείς (με
άσκηση να "σταυρώσουμε" τα πάθη μας, την κακία μας) με Εκείνον να
συν-αναστηθούμε επίσης με Αυτόν, που είναι
δοξασμένος μέσα στο απρόσιτο φώς της Αναστάσεώς Του στους ατελεύτητους αιώνες
των αιώνων. Αμήν.
Καλό πνευματικό αγώνα, π. Γεώργιος Β. Δημητρόπουλος
[3] Έξ. 3, 14. (Του αποκαλύφτηκε του Μωϋσή ο Θεός οντολογικά. Δηλ. του είπε
Είμαι αυτός που Είμαι. Ο Θεός είναι «ο ΩΝ», ο Υπάρχων. Αυτός που έχει την
ύπαρξη, δηλ. το “Είναι” στην ίδια του την Φύση, έτσι που αυτό να ταυτίζεται με
το Όνομά Του. Αυτός που “Υπάρχει” προ πάντων, και ο Οποίος έφερε σε ύπαρξη κάθε
τι άλλο, το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί ως “μη υπάρχoν αφ’ εαυτού”. Διάκριση Άκτιστου Θεού – Κτιστού (αισθητού
και νοητού κόσμου). «Ουσία (Φύση) είναι αυτό το Είναι (Ύπαρξη) του Θεού», λέει
ο Μ. Βασίλειος. Με άλλα λόγια, Αυτός που
υπάρχει όντως είναι ο Θεός, έχει την «όντως ύπαρξη» επειδή είναι άκτιστος. Η Κτίση
(αισθητή και νοητή) δε, επειδή είναι κτίσμα δεν υπάρχει από μόνη της (“μη όν” – “μη
υπάρχουσα αφ’ εαυτής”), αλλά έχει την ύπαρξη μέσω των άκτιστων Ενεργειών του
Θεού. Όλη η κτίση, λοιπόν, δεν συγχέεται με την
Θεία ουσία, ούτε κανένα μέρος μπορεί να θεοποιηθεί σαν είδωλο. Απλώς μετέχει
στις Θείες Ενέργειες, κατά το «είναι» και το «ευ είναι». (Βλ. Νίκου Ματσούκα, «Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας»,
18/11/1998). (Βλ. επίσης, Εισαγωγή στα έργα του αγ. Ιωάννου τού Δαμασκηνού
"Προς τους διαβάλλοντας τας αγίας εικόνας, λόγοι Τρεις". Η διάκριση κτιστού - Ακτίστου και η Θεολογία της Εικόνας. Μιχάλης Μαυροφοράκης. Απομαγνητοφώνηση
από εκπομπή της Πειραϊκής Εκκλησίας, της σειράς εκπομπών: "Ορθοδοξία και
Αίρεση", του Β΄ Βιβλικού και των συνεργατών του. Ομιλία Νο 157).
[6] Α’ Ιωάν. 5, 3. Και 5, 11. Και 2, 17.
[7] Αναστάσιμος Κανόνας της εορτής του Πάσχα. Ωδή α’. «Με τις καθαρές αισθήσεις θα αντικρύσουμε μέσα στο
απρόσιτο φώς της Αναστάσεως τον Χριστό ολόλαμπρο και θα τον ακούσουμε καθαρά να
μας λέει, χαίρετε, ενώ θα ψάλλουμε επινίκιο ύμνο», γράφει ο «Μαΐστωρ της
μουσικής» Ιωάννης ο Δαμασκηνός.
[8] Ματθ. 5, 8.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου