Η απλότητα των Χριστουγέννων

Ο Χριστός γεννήθηκε με απλότητα! Και απλότητα, σημαίνει «άπλωμα» υπαρξιακό και προσωπικό. Να κινείσαι δηλαδή με άνεση. Και με άνεση κινούμαστε στην Εκκλησία. Ο Πλάτων έλεγε ότι: «Η ωραιότητα του ύφους, η αρμονία, η χάρη και ο ρυθμός απορρέουν από την απλότητα». Ουσιαστικά, η απλότητα είναι μία ψυχική κατάσταση, μια συμπεριφορά που αναπτύσσεται μέσα από την συνήθειά μας να απλοποιούμε τα πράγματα. Εν τέλει, απλός είναι ο άνθρωπος, που δεν υποκρίνεται κάτι άλλο απ’ αυτό που είναι στην πραγματικότητα, και ο οποίος δεν αλλοιώνει τον εαυτό του[1]. Αυτή την απλότητα είχαν και οι ποιμένες, που φυλούσαν νύκτα τα ποίμνια τους, γι’ αυτό τους εμφανίσθηκε Άγγελος Κυρίου και τους ευαγγελίστηκε την Γέννηση του Χριστού[2].

Χριστούγεννα είναι η Εκκλησία, κατά τους αγίους Πατέρες, εφόσον ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη φύση και την θέωσε. Επομένως, η Παναγία δεν γέννησε απλώς έναν άνθρωπο, αλλά τον Θεάνθρωπο Χριστό, το αΐδιο δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, τον Λόγο του Θεού. Γέννησε Θεό ενανθρωπήσαντα η Παναγία. Έτσι, ο Χριστός έγινε ένα μ’ εμάς, χωρίς όμως την αμαρτία. «Ο Λόγος του Θεού καθίσταται υιός ανθρώπου, χωρίς βέβαια να αλλάζει τίποτε ως προς την θεότητά Του, μένοντας όμως ακηλίδωτος ως προς την ανθρώπινη ιδιότητά Του»[3], θα πεί ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. «Πρόκειται περί Θεού και σαρκός, που εμίχθηκαν διά νού ασυγχύτως προς συγκρότηση μιας θεανδρικής υποστάσεως… Εγεννήθηκε απαθώς, όπως συνελήφθηκε απαθώς… Και γέννησε (η Παναγία) σαρκικώς τον προαιώνιο Λόγο, του οποίου όχι μόνο η θεότης είναι ανεξιχνίαστη, αλλά και ο τρόπος της ενώσεως με την σάρκα είναι απερινόητος και η συγκατάβαση ανυπέρβλητη και το θείο και απόρρητο ύψος του προσλήμματος υπεροχικό κάθε νού και κάθε λόγου, ώστε ούτε αυτό να μη μπορεί να δεχθεί καμία σύγκριση με την κτίση»[4].  

Αυτό είναι το αποκεκκρυμμένο Μυστήριο[5], που πήρε «σάρκα και οστά» την συγκεκριμένη χρονική στιγμή μέσα στην Ιστορία: «Του δε Ιησού γεννηθέντος εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας εν ημέραις Ηρώδου του βασιλέως»[6]. Γεννήθηκε ο Χριστός με ταπείνωση, χωρίς τυμπανοκρουσίες, μέσα σ’ ένα σπήλαιο: «Εκένωσεν εαυτόν μορφήν δούλου λαβών, εν ομοιώματι ανθρώπων γενόμενος και σχήματι ευρεθείς ως άνθρωπος εταπείνωσεν εαυτόν»[7], όπου έλαμψε ο πλούτος της Θεότητός Του[8]! Η ταπείνωση, μάλιστα, ως η επιτομή τής απλότητας είναι η στολή της θεότητας, όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος. «Ο ταπεινών εαυτόν υψωθήσεται»[9], δηλ. ο απλός απλώνεται, μεγαλύνεται. Έτσι, φανέρωσε την ταπείνωσή Του ο Θεός με την ενανθρώπησή Του. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, θεολογικώτατα γράφει: «Ο ίδιος ο Θεός Λόγος (Χριστός), που κένωσε εαυτόν απορρήτως και κατέβηκε από άνω στην ανθρώπινη εσχατιά, που ταπεινώθηκε και πτώχευσε σαν εμάς, έκανε τα κάτω πάνω ή μάλλον συνήγαγε τα δύο σ’ ένα, αναμιγνύοντας την ανθρωπότητα με την θεότητα. Κι έτσι υπέδειξε σε όλους την ταπείνωση ως οδό που φέρει προς τα άνω, παρουσιάζοντας σήμερα (με την Γέννησή Του) τον εαυτό Του για παράδειγμα σε ανθρώπους και σε αγίους αγγέλους… και διά της ταπεινώσεως αποκτούν την υπερκόσμιο ύψωσι»[10]. Η ταπείνωση τώρα είναι εκείνη που μας σώζει. Ο προφητάναξ Δαβίδ τονίζει: «Θεέ μου με ταπείνωσες και με έσωσες»[11]. «Αγαθόν μοι ότι εταπείνωσάς με»[12], λέει αλλού, και «Κύριε, ίδε την ταπείνωσίν μου και σώσον με»[13]! Όποιος ντυθεί λοιπόν την ταπεινοφροσύνη, πραγματικά γίνεται όμοιος με τον Λόγο του Θεού, που κατέβηκε από το δικό Του ύψος και σκέπασε με την ταπείνωση την μεγαλοσύνη και την δόξα Του, για να μη καταφλεχθεί η κτίση βλέποντας την θεότητά Του[14].

Ο Θεός γεννιέται ανάμεσά μας, όπως κάθε άνθρωπος, με την μορφή του νεογέννητου βρέφους: «ώφθη επί γής ως άνθρωπος δι’ ημάς»[15]. «Βλέπεται αισθητώς και υποπίπτει στους σαρκικούς οφθαλμούς, αφού έγινε σάρκα»[16], θα πεί πάλι ο άγιος Γρηγόριος. Ο Θεός εισέρχεται στη ζωή του ανθρώπου, δίχως να στηρίζεται στη δύναμη της ακαταμάχητης εξουσίας Του, διότι η ενανθρώπηση του Θεού είναι προϊόν της Θείας αγάπης και αγαθότητος. «Παιδίον νέον ο προαιώνων Θεός», ψάλλει η Εκκλησία στην εορτή των Χριστουγέννων. Εμείς αντιθέτως οι άνθρωποι, στηριζόμαστε στο κύρος της όποιας εξουσίας μας και επιδιώκουμε την κάθε μορφής εξουσία, για να κυριαρχήσουμε στον συνάνθρωπό μας ή να τον υπονομεύσουμε. Ο Θεός, όμως, δεν υπερασπίζεται την εξουσία Του, αλλά από άκρα συγκατάβαση «κένωσε» τον εαυτόν Του, προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, προκειμένου να την ανακαινίσει πνευματικά με την θεότητά Του.

Ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ, τονίζει εμφατικά: «Ο Θεός παιδί μου δεν κρύβεται στους θάμνους. Ούτε χρειάζεται να σκαρφαλώσεις στα βουνά για να Τον συναντήσεις. Αλλά έρχεται Αυτός και σε βρίσκει κάθε φορά που συγχωρείς κάποιον, ο οποίος σ’ έβλαψε. Κάθε φορά που βοηθάς κάποιον που βρίσκεται σε ανάγκη. Έλκεται η Θεία Χάρις, παιδί μου, δεν εκβιάζεται…»[17]. Τα Χριστούγεννα, λοιπόν, είναι μία ευκαιρία υπαρξιακής συνάντησης με τον Θεό, με το Θείο Βρέφος, δηλ. ευκαιρία να γίνουμε παιδιά κατά το ηθικο-πνευματικό φρόνημα[18]. Καιρός ταπείνωσης, αφού ο Θεός γεννήθηκε σε μία ταπεινή φάτνη αλόγων ζώων. Ευ-καιρία περισυλλογής και μετάνοιας. Ευκαιρία προσφοράς αγάπης, αφού ο Θεός αγάπησε όλο τον κόσμο και έδωσε τον Μονογενή του Υιό, για να σώσει τον κόσμο από την φθορά και τον θάνατο. Επομένως, ο ερχομός του Χριστού στον κόσμο, «το απ’ αιώνος μυστήριον»,  δεν σχετίζεται με την εγκόσμια δόξα, αλλά αποτελεί αφετηρία για μια νέα ζωή, ανώτερο ήθος και κατάσταση αγία.

Τα Χριστούγεννα φαίνονται όλα πολύ ειδυλλιακά, αλλά, στην πραγματικότητα, ήταν και είναι δοκιμασία, θλίψη, πόνος, αγώνας… Ήταν, βέβαια, δοξολογικά με τους αγίους Αγγέλους να ανεβοκατεβαίνουν (δήλωση του συνεχούς σταυροαναστάσιμου βίου μας) από τον ουρανό, ψάλλοντας το «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γής ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία». Όμως, ήταν αγώνας, δοκιμασία και ταλαιπωρία η «απάτωρ» δεύτερη αυτή γέννηση του Χριστού, αφού δεν υπήρχε κατάλυμα, θέρμανση, τροφή, για να γεννήσει η Παναγία στη Βηθλεέμ. Εκτός, λοιπόν, από ειδυλλιακά, τα Χριστούγεννα, ήταν και βάσανος… Μετά από αυτή την βάσανο, που υπέστη η Παναγία, αλλά και το Θείο Βρέφος, είναι δυνατόν να μην συμπονεί ο Θεός και η Παναγία, τα βάσανα των ανθρώπων; Μας συμπονά ο Χριστός, μας κατανοεί και μας αγαπά, γιατί και Αυτός ως άνθρωπος δοκίμασε την βάσανο της ζωής. Και η αγάπη, η συμπόνια του Θεού, αναπαύει τον «κουρασμένο»[19] άνθρωπο. Τον πνευματικά κουρασμένο άνθρωπο από την αμαρτία. Βέβαια, γνωρίζει ο Χριστός ότι η αμαρτία είναι αδυναμία. Είναι αστοχία από τον στόχο μας, που είναι η αγιότητα. Γι’ αυτό, ο Χριστός έκανε παρέα με όλους τους αμαρτωλούς, όλους αυτούς που περιφρονούσαν οι άνθρωποι. Αντιθέτως, ο Χριστός τους ανάπαυε από το βαρύ φορτίο της αμαρτίας, καθότι, ως αγαθός Θεός και φιλάνθρωπος, τους συμπονούσε. Συμπονούσε τον κάθε «κουρασμένο» άνθρωπο. Και οι άνθρωποι τον ακολουθούσαν, γιατί ξεκουράζονταν πνευματικά και ένιωθαν την αγάπη Του. Την ευεργετική Θεία παρουσία Του.

Εύστοχα έχει ειπωθεί από τον Αμερικανό σκηνοθέτη και σεναριογράφο George White: «Το λάθος με τα Χριστούγεννα, είναι πως όλοι προσπαθούν να φωτίσουν τους δρόμους και τα σπίτια τους, ενώ το νόημα θα ήταν να φωτίσουν τις ψυχές τους…». Εξάλλου, ο Χριστός δεν τύφλωσε τον άνθρωπο με το φώς της θεότητάς Του, αλλά γεννήθηκε μέσα στη νύχτα, «εν σιγή», ήσυχα, ταπεινά και ανάπαυσε τον άνθρωπο. Κατέβηκε ο Θεός στη γή με απλότητα. Ήρθε ο Χριστός, το Φώς του κόσμου, για να φωτίσει τα σκοτάδια του κόσμου[20]. Να φωτίσει το σκοτάδι της ψυχής μας από την αμαρτία. Τότε, λοιπόν, αξίζει περισσότερο η εορτή των Χριστουγέννων, όταν γίνεται ευκαιρία συνάντησης με τον Θεό. Τότε τα Χριστούγεννα λαμβάνουν το αυθεντικό νόημα για τη ζωή μας. Η εν Χριστώ ανακαίνιση της ψυχοσωματικής μας οντότητας και η πραγμάτωση (σκοπός) της ζωής μας: «άνθρωπος γίνεται Θεός, ίνα Θεόν τον Αδάμ απεργάσηται»[21]. Το μεγαλείο της χαρισματικής θεώσεως του ανθρώπου.

Τα Χριστούγεννα μας καλεί η Εκκλησία να τα βιώσουμε εσωτερικά (ένδον) στην ύπαρξή μας. Μας υποβάλλει την ανάγκη να προσκυνήσουμε το Θείο Μυστήριο της Γέννησης του Κυρίου με άγιο γιορτασμό, με ταπείνωση, μετάνοια και απλότητα. Εκείνο τον γιορτασμό, που μεταμορφώνει την οσμή θανάτου, την ασθένειά μας, σε πνευματική χαρά, σε ελπίδα υπέρβασης όλων των αρνητικών της καθημερινότητάς μας. Την μεταμορφώνει σε γεύση μιας άλλης βιοτής. Ζωής αγίας. «Διότι ο Θεός που παρήγαγε τα πάντα εκ μη όντων, επίγεια και επουράνια, όταν είδε τα λογικά κτίσματά Του να αχρειώνονται, τους χαρίζει τον εαυτό Του, του οποίου τίποτε μεγαλύτερο ούτε ίσο ούτε πλησίον δεν υπάρχει και προβάλλεται για μέθεξι από τους επιθυμούντας»[22]. Γι’ αυτό, θεοπρεπώς «Άγγελοι και άνθρωποι πνευματικώς πανηγυρίσωμεν, ότι Θεός εν σαρκί επέφανε»[23], «όθεν θεογνωσίας προς φώς οδηγηθέντες»[24].

 

π. Γεώργιος Δημητρόπουλος

ΜΑ Th.

 

 

 

 

---

[1] Ν. Τάχατου, «Η έννοια της απλότητας», https://www.eleftheria.gr/, 30/01/2019.

[2] Βλ. Λουκ. 2, 3-4.

[3] Γρηγόριου Παλαμά, Ομιλία 58 στην κατά σάρκα σωτηριώδη Γέννηση του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, Ε.Π.Ε., τομ. 11, σελ. 457-459.

[4] Γρηγόριου Παλαμά, όπ. παρ., σελ. 457-459.

[5] Κολ. 1, 26. Ματθ. 1, 23: «Ιδού η παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν, και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ, ο εστί μεθερμηνευόμενον μεθ’ ημών ο Θεός». (Ησ. 7, 14).

[6] Ματθ. 2, 1.

[7] Φιλιπ. 2, 7-8.

[8] Μηναίον, Υπακοή, Εορτής των Χριστουγέννων.

[9] Λουκ. 14, 11.

[10] Γρηγορίου Παλαμά, όπ. παρ., σελ. 461-463.

[11] Ψαλμ. 118, 71.

[12] Όπ. παρ.

[13] Παρακλητικός Κανών είς τον Κύριον ημών Ιησού Χριστό διά την Ειρήνη.

[14] Κ. Χ. Καρακόλη, Ανθολόγιο από την ασκητική εμπειρία του Αγίου Ισαάκ του Σύρου, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, 2014.

[15] Τροπάριο Εσπερινού των Χριστουγέννων.

[16] Γρηγορίου Παλαμά, όπ. παρ., σελ. 463.

[17] «Άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ», https://megalipanagiathivon.gr, /2022/11/29/.

[18] Βλ. Ματθ. 18, 3.

[19] Πρβλ. Ματθ. 11, 28: «Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς»

[20] Ιωάν. 8, 12.

[21] Μηναίον, Δοξαστικό των Αίνων, Εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

[22] Γρηγορίου Παλαμά, όπ. παρ., σελ. 459-461.

[23] Ιωάννου Μοναχού, Στιχηρό της Λιτής των Χριστουγέννων. Μηναίον.

[24] Μηναίον, Ωδή ε’, Κανόνα των Χριστουγέννων.